20 yılda General Electric’i dünyanın en değerli şirketlerinden biri hâline getiren “Yüzyılın Yöneticisi” Jack Welch’i sonsuzluğa uğurladık. Welch, GE için sadece başarılı bir yönetici değil, bir efsane ve hatta GE’nin kalbiydi.
Fortune dergisi John F. Welch Jr ya da bilinen adıyla Jack Welch’i “Yüzyılın Yöneticisi” veya “Zirvedeki Yönetici” ilan etmeden yıllar önceydi. Demiryollarında çalışan bir baba ile ev hanımı bir annenin çocuğu olarak Salem’de dünyaya gelen Welch, liderlik vasfını daha ilkokul çağında ortaya koyuyordu. Okul çıkışı arkadaşlarıyla gittiği beyzbol sahasını kapmak için diğer gruplarla, aralarında kendisinden bir buçuk kat büyükler bile olsa dalaşmayı göze alıyordu. Kimsenin sırasını almaz ama kimsenin de kendisi ve arkadaşlarının sırasını çalmasına izin vermezdi.
Liderlik, Welch’in en önemli ve en değer verdiği vasfıydı. New York Crotonville’de açtığı şirket için eğitim merkezinde yönetici adaylarına, “Liderlik yapın, yönetmeyin.” uyarısında bulunurdu. İki haftada bir yönetici adaylarının karşısına çıkar, onlara ders vermez; mentorluk yapardı. GE’de sürekli dönüşümün temellerini atarken “Aradığımız şey, güçsüzleştirmek, depresyona sokmak ve kontrol etmekten ziyade; enerji verebilen, heyecanlandıran ve ilham veren her seviyeden liderdir.” derdi. Onun yetiştirdiği yönetici nesli dünyanın en değerli şirketinin idaresini devraldılar…
Crotonville kampüsü yerinde duruyor. Ancak Welch artık bizimle değil. General Electric’i 20 yıl boyunca yöneten ve ABD’nin en başarılı CEO’larından biri hâline gelen Welch yaşamını yitirdi. 84 yaşındaydı…
New York Times, 2001’de emekliye ayrıldığında Welch’i “Beyaz Yakalı Devrimci” olarak selamlamıştı. ABD’li bir işçi sınıfı ailesinden çıkan Welch, kimya mühendisi olarak girdiği General Electric’i, vizyonu, yaratıcılığı ve enerjisiyle, eski tip sanayi şirketi kimliğinden çıkarıp faaliyet gösterdiği her alanda dünya lideri bir grup hâline getirdi.
Jack Welch dobra ve dolaysız tarzıyla 1981’de CEO olarak atandığında GE’nin borsadaki hisseleri kıpırtısız, şirketin piyasa değeri ise 14 milyar dolar civarındaydı. 2001 Eylül’ünde görevi bıraktığında ise şirketin değeri 410 milyar dolara, gelirleri ise 28 milyar dolardan 170 milyar dolara çıkmıştı. Ama Jack Welch, GE için, sadece iyi mali performans gösteren bir yöneticinin ötesindeydi. GE’nin CEO’su Larry Culp’ın dediği gibi Welch, GE için “Bir efsane ve yarım asır boyunca GE’nin kalbiydi.”
General Electric’in Kimyasını Değiştirdi
1935’te ABD henüz büyük depresyonun etkilerinden sıyrılmaya yeni yeni başladığı sıralarda mütevazı bir ailenin üyesi olarak dünyaya gelen Jack Welch, çocukluğu boyunca hem çalışıp hem eğitimini tamamlarken sporu da bırakmadı. Buz hokeyi, beyzbol ve Amerikan futbolu oynadı. 22 yaşında kimya mühendisliği diplomasını aldı; üç yıl sonra doktorasını da tamamladı. 1960’ta GE’nin plastik bölümüne girdi. Kariyer basamaklarını hızla tırmandı. 42 yaşında GE’nin en genç başkan yardımcısı oldu. 1981’de ise CEO koltuğuna oturdu.
Görev süresi boyunca Welch, GE’nin iş tasarımını, her seferinde geleneksel iş-merkezli üretim modelinden daha da uzaklaşacak şekilde üç kez yeniledi. Göreve geldikten kısa süre sonra grubun yeterince iyi performans göstermeyen şirketlerinin bir bölümü düzeltildi; bir kısmı elden çıkarıldı; satılamayacak durumda olanların ise faaliyetine son verildi. 1983-1985 döneminde GE grubundan çıkan şirketlerin sayısı 71’i buldu. Buna karşılık aynı dönemde GE, 118 şirketi grubuna kattı.
İstihdamda büyük oranlı düşüşe yol açan bu kararlarından ötürü nötron bombasına atıfla “Nötron Welch” olarak anıldı (Welch, 2005’te bu lakaptan nefret ettiğini söyledi).
Asırlık Şirketi Gençleştirdi
Grubun yapısındaki bu radikal değişim Welch’in dinamik yönetim vizyonunu yansıtıyordu. Welch, GE’nin “verimli bir makine” hâline gelmesini istiyordu. Ona göre grubun şirketleri faaliyet gösterdiği alanlarda pazarın ya birincisi ya da ikincisi olmalıydı. “Vasat kalanın ömrü kısa olur.” diyordu. Yüksek standarda ulaşamayan şirketler ya kapatılmalı ya da satılmalıydı. “Kendini sürekli yenileyen, geçmişini silen, değişime uyum sağlayan bir şirket olmak istiyoruz.” diyordu. Çünkü Welch’e göre 1980’lerin değişen ekonomik koşulları ve iş dünyası dinamikleri değişimi zorunlu kılıyordu. “Oyunun kuralları değişecek ve bu sert bir değişim olacak. Daha iyi, çok daha iyi ve daha hızlı olmalıydık.” diyordu.
Welch’in GE için belirlediği vizyona ulaşmak için bulduğu yöntem insan odaklıydı. İş yerinde geleneksel hiyerarşik ilişkilere karşıydı. İş yerinde gayriresmi olmayı teşvik ediyordu. GE çalışanlarının hızlı, yalın ve güvenli biçimde çalışmasını sağlamaya yönelik tedbirler aldı. Önce “İşi bitir!” (Work-Out) programını başlattı. Şirkette bürokrasiyi en aza indirmek için yöneticilerine gereksiz iş adımlarını ortadan kaldırma yetkisi verdi. Çalışanlarını görüşlerini özgürce dile getirmeye cesaretlendirdi. Böylece hız ve inovasyonun önü açıldı. 1986’da yaşanan değişimi şöyle özetliyordu: “Bürokrasi canavarının kollarından şirketi kurtarmayı başarınca 300 bin çalışanımızın yaratıcılığını ortaya koymasını sağlayabildik. Bunun ürün ve hizmetlerimizin kalitesine bir dizi pozitif etkisi oldu. Bu şirketteki her erkek ve kadının her gün yaptığı işle arasında bir bağ oluşmasını ve pazarı kazanmasını istiyoruz. Onların görev ve sorumluluklarının herkes tarafından anlaşılır olması gerekir.”
Yönetim tarzının yerleşmesinde onun enerjisinin de etkisi büyüktü. Sabah 5’te kalkar 7.30’a kadar sporunu yapar, ardından 12 saat durmaksızın çalışırdı. İş yerlerine sürpriz ziyaretler yapar, görüşlerini dinler ve sorular sorardı. Çalışanlarından da çok çalışmalarını isterdi. Ancak; buyurgan yönetim tarzına da karşıydı. Yöneticilerinden astlarını fikir üretmeye teşvik etmelerini isterdi.
Jack Welch, gelmiş geçmiş en büyük mucitlerinden Thomas Edison tarafından 1876’da kurulan General Electric’in “genç bir şirket” olmasını istiyordu. Bunun için de görev yaptığı dönemin en büyük icadını kullandı: İnternet. GE’nin dijital şirket olması için ilk adımları o attı. Bütün faaliyet alanlarındaki çalışanların hepsinin internet kullanması talimatını verdi. Satın alma, satış ve tüketici hizmetleri dahil bütün işlemlerin internet üzerinden yapılması için altyapı oluşturuldu. “İnternet herkesin işinin değişmesi için fırsatlar sunuyor.” diyordu.
Yüksek teknolojiyle ilgisi internetle sınırlı değildi. GE’nin sınırlarını, jet motorlarından, bio medikal teknolojiye kadar pek çok yeni alana doğru genişletti. Böylece GE’yi genç ve rekabete açık bir şirket hâline getirdi.
Welch’in attığı cesur adımlar sadece GE’yi değil bütün iş dünyasını, iş yapış şekillerini değiştirdi. Fortune dergisi 1999’da onu “Asrın Yöneticisi” ilan etti. Emekliliğinin ardından yazdığı kitaplar çok satılanlar listelerine girdi. Yaşamını yitirdiği güne kadar, enerjisini yitirmedi. İş dünyası liderlerine ve lider adaylarına mentorluk yapmaya devam ederken GE’yi takip etmeyi sürdürdü.
ABD Başkanı Donald Trump’ın taziye mesajında belirttiği gibi, “Jack Welch bir iş dünyası efsanesiydi. ‘Nötron Jack’ gibi bir kurum lideri yoktu. O asla unutulmayacak.”.
